آموزش مجازی از مدت ها پیش در کشور ما مورد نظر بوده است. بطور کلی می توان ابعاد مختلف آموزش مجازی یا یادگیری الکترونیکی را بصورت زیر تعریف کرد:
- محتوای دیجیتال Digital Content
- آموزش از راه دور Distance Learning
- استفاده از اینترنت Internet
- آموزش بر پایه کامپیوتر Computer Base Training
اگر آموزش را فرایند انتقال محتوا یا دانش از استاد به شاگرد یا فراگیر بدانیم، این محتوا در آموزش حضوری از طریق جلسه حضوری انتقال پیدا می کند و در آن استاد و دانشجو بطور رودررو در یک مکان و همزمان در این فرایند شرکت می کنند. استاد تلاش می کند تا مطلب را برای شاگرد توضیح دهد و به عنوان کمک از مواد و محتوای آموزشی استفاده می کند که بخش بیشتر این محتوا در گذشته بطور فیزیکی وغیر دیجیتال بود مانند جزوه یا کتاب و یادداشت شاگرد ، و نوار کاست سخنرانی استاد و تصاویری که با اورهد و دستگاه اسلاید پخش می شدند. اما امروز محتوای دیجیتال بصورت فایل صدای استاد، فایل پاورپوینت و فایل عکس ها، انیمیشن ها و فیلم های آموزشی که در جلسه پخش می شوند، در اختیار شاگرد قرار می گیرند. پس ملاحظه می شود که آموزش حضوری مانند پخت غذا یا انتقال محتوا بصورت زنده و داغ از مواد مختلف است. بعضی از مواد از قبل در ذهن استاد ذخیره شده اند که در زمان آموزش اضافه می شوند و بعضی از مواد هم مانند موارد فوق الاشاره را استاد با خود سر کلاس می آورد. در همینجا یک وجه بارز را که می توان دریافت ، این است که در آموزش حضوری بخش مهم محتوا در ذهن و مغز استاد است که در طی آموزش از او به شاگرد انتقال پیدا می کند و نمود خارجی ندارد. اما در آموزش مجازی یا یادگیری الکترونیکی (ELearning) این محتوا بصورت دیجیتال و خارج از ذهن و مغز استاد از قبل آماده می شود.
در بعد دیگر در آموزش مجازی، مسئله رودررو بودن و همزمان بودن حضور استاد و شاگرد در فرایند آموزش حضوری حذف می شود. یعنی محتوا می تواند در زمان و مکان دیگری تهیه شود و شاگرد در زمان و مکان دیگری فرایند یادگیری را طی نماید. مشابه تئاتر و فیلم که یکی باید زنده و در حضور تماشاچی اجرا شود و دیگری در جای دیگر ضبط شده و تماشاچی در زمان دیگری فیلم را مشاهده می کند. البته در آموزش های تله کنفرانس زنده تنها هم مکانی حذف می شود و در صورت اجرای آفلاین و غیر زنده هم زمانی هم کنار گذاشته می شود.
بعد سوم از ابعاد آموزش مجازی امکان استفاده از اینترنت در توزیع محتوای آموزشی است. اینترنت هم می تواند بستری برای انتقال حجم فایل محتوای آموزشی دیجیتال، و هم بستری برای پخش آموزش بصورت آنلاین و آفلاین باشد.از آنجایی که محتوای آموزشی بصورت دیجیتال درآمده است برای رساندن آن هم می توان از CD و DVD استفاده کرد که باید بطور فیزیکی از طریق پست به شاگرد برسد و هم از طریق شبکه های ارتباطات کامپیوتری مانند شبکه های محلی و مخابراتی اینترنتی و گوشی های موبایل و تبلت.
در پایان به یک ویژگی مهم اشاره می کنیم که آموزش برپایه کامپیوتر است. البته این مفهوم را می توان به گونه های مختلف تفسیر کرد. برخی آن را استفاده از تکنولوژی کامپیوتری در فرایند آموزش تعبیر کرده اند و حتی استفاده از تخته های هوشمند را از این دسته می دانند اما برخی دیگر مصداق آن را استفاده از نرم افزارهای تألیف و تولید محتوا می دانند.
به هر حال در این متن سعی کردیم با کمی موشکافی یا کمی حرفه ای تر به موضوع آموزش مجازی یا یادگیری الکترونیکی وارد شویم تا در ادامه راه بتوانیم نگاه مشترکی به مفاهیم عمیق تر آن داشته باشیم.
تهیه و تدوین : مرکز آموزش مجازی صنعتی
